In veel Vlaamse familiebedrijven komt vroeg of laat dezelfde vraag op tafel: wie neemt het roer over? Of wordt er toch verkocht aan een externe partij? Opvolging en overdracht hoeven echter geen zwart-witkeuze te zijn. Door tijdig te plannen, kan je beide trajecten combineren tot een fiscaal en familiaal evenwichtige oplossing.
De wisselwerking tussen successieplanning en M&A
Een bedrijfsoverdracht is zelden een puur cijfermatige operatie. Naast rendement en waardering spelen er ook familiale, fiscale en emotionele factoren. Een aantal scenario’s tonen dat opvolging perfect kan samengaan met overnamestrategie:
- Je kan een deel van de aandelen schenken aan kinderen en een ander deel verkopen aan een externe investeerder.
- Een gedeeltelijke verkoop kan kapitaal vrijmaken om andere erfgenamen uit te kopen of om een familiale aandeelhouder toe te laten zijn engagement af te bouwen.
- Als er geen opvolger is binnen de familie, kan een externe overname zorgen voor continuïteit en werkgelegenheid, zonder de familiale waarde te verliezen.
Juridische en fiscale hefbomen bij familiale overdracht
De vorm van overdracht bepaalt in grote mate de fiscale uitkomst. Enkele belangrijke keuzepunten:
- Schenking of verkoop? Een schenking is onder voorwaarden fiscaal gunstig, maar vereist afstand van controle. Bij verkoop komt er roerend inkomen vrij, maar speelt ook de meerwaardebelasting (vanaf 2026).
- Gunstregime voor familiale ondernemingen: Bij schenking of vererving van aandelen in een familiale onderneming geldt een vrijstelling van erf- of schenkbelasting, op voorwaarde dat de activiteit actief blijft en de structuur wordt behouden.
- Vruchtgebruik en blote eigendom: Je kan de eigendom splitsen tussen generaties. De ouder behoudt het vruchtgebruik (bijvoorbeeld stemrecht of dividendrecht), terwijl de kinderen de blote eigendom verwerven. Dit laat toe controle en cashflow tijdelijk te behouden.
- Structuren zoals maatschappen of administratiekantoren maken het mogelijk om het stemrecht of vetorechten gestructureerd te organiseren, los van het economisch eigenaarschap.
Emotionele en praktische drempels
De juridische en fiscale kant is vaak eenvoudiger te structureren dan het menselijke aspect. Veel overdrachten stuiten op emotionele hindernissen:
- Het loslaten van controle is voor veel oprichters moeilijk – zeker als er nog operationele betrokkenheid is.
- Familiale spanningen rond de keuze van opvolger of ongelijke behandeling tussen kinderen kunnen escaleren zonder duidelijke afspraken.
- Transparantie en externe begeleiding helpen om het gesprek op de juiste manier te voeren, zonder belangenconflicten.
Checklist: zo bereid je een familiale opvolging goed voor
- Begin op tijd: idealiter 3 tot 5 jaar vóór de geplande overdracht.
- Breng familie, fiscalist en jurist tijdig rond de tafel.
- Laat waarderingen, wensen en verwachtingen objectief inschatten.
- Leg afspraken vast in duidelijke juridische documenten: aandeelhoudersovereenkomsten, statuten, schenkingsovereenkomsten of maatschapsstatuten.
- Bepaal de rol van partner(s) en kinderen expliciet: wie wordt actief betrokken, wie blijft passief aandeelhouder?
Conclusie
Een succesvolle opvolging is evenveel mensenwerk als maatwerk. Door familiale overdracht te combineren met technieken uit de M&A-praktijk – zoals gefaseerde verkoop, externe instap of eigendomssplitsing – bouw je aan continuïteit, rust en fiscale optimalisatie.